«Έχεις μια γεύση τρικυμίας στα χείλη
Κι ένα φόρεμα κόκκινο σαν το αίμα.
Βαθιά μες στο χρυσάφι του καλοκαιριού
Και τ’ άρωμα των γυακίνθων – Μα πού γύριζες»
(Οδ. Ελύτης,
Η Μαρίνα των βράχων, Προσανατολισμοί)
Ο Έρωτας αποτελεί βασικό κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης, γι’ αυτό και έχει απασχολήσει ιδιαίτερα ποιητές και πεζογράφους από την αρχαιότητα έως σήμερα. Είναι εκείνο το έντονο συναίσθημα έλξης που μπορεί να οδηγήσει στη συνοχή και την τελείωση, μπορεί να γίνει πηγή δημιουργίας, μα συγχρόνως να μηδενίσει την ορθή σκέψη και πράξη και να γεννήσει αρνητικά συναισθήματα όπως ζήλια, φθόνο, αμφιβολία.
Για τον Πλάτωνα είναι η πύλη για την αιωνιότητα, για τον Λουκρήτιο αποτελεί θανάσιμη παγίδα και
είναι ο έρωτας για το Θείο, ο θνητός έρωτας που μετουσιώνεται μέσω της Θείας Χάριτος και ανυψώνεται σε υψηλότερες σφαίρες.
Είναι λιγότερο γνωστό, ωστόσο ότι ο Δάντης υπήρξε συγγραφέας μιας μεγάλης ιστορίας αγάπης. Η ιστορία αυτή δεν είναι άλλη από τη σχέση του ίδιου με τη Βεατρίκη, όπως αναφέρεται στο «Vita Nuova» αλλά και στη «Θεία Κωμωδία. Σε αυτήν την ιστορία αγάπης θα άξιζε να στρέψουμε την προσοχή μας. Πράγματι, καθώς ξετυλίγεται η ιστορία αυτή, μαθαίνουμε αρκετά, ιδίως για τη φύση της αγάπης, αλλά και για την ικανότητά της να μας οδηγήσει σε έναν ενάρετο βίο. Η διορατικότητα του Δάντη για τη φύση της αγάπης χρήζει ιδιαίτερης σημασία για εμάς σήμερα, δεκαετίες μετά την κυριαρχία της σεξουαλικής επανάστασης .
Χαμένος σε ένα σκοτεινό δάσος ψάχνει απεγνωσμένα να βρει την έξοδο μέσα από δύσβατες ατραπούς. Μα κάθε φορά είναι υποχρεωμένος να οπισθοχωρεί γιατί όπου πηγαίνει συναντά εμπόδια με την μορφή άγριων θηρίων. Η Βεατρίκη, η πρώτη του αγνή αγάπη, στέλνει το ποιητή Βιργίλιο από το προαύλιο της Κόλασης να αναλάβει και να καθοδηγήσει το Δάντη να σωθεί από τα ελαττώματα της ανθρώπινης φύσης του, την ασέλγεια, τον εγωισμό και την πλεονεξία, που εμφανίζονται σαν θηρία. Δεν αρκεί όμως μόνο η θέλησή του ανθρώπου. Η λογική και η φιλοσοφία, που συμβολίζονται από το Βιργίλιο, είναι η βοήθεια που χρειάζεται για να σωθεί, μαζί με την επίδραση της θείας αγάπης, η οποία αντικατοπτρίζεται στη μορφή της Βεατρίκης. Η αγάπη του Δάντη για τη Βεατρίκη συνοδεύεται από έντονο πάθος και ποιητική διάθεση, όχι από σεξουαλικές ορέξεις. Ο Δάντης κατέστησε σαφές ότι οι μη παραδοσιακές και ανήθικες πτυχές του αυλικού έρωτα – πάθος, μυστικότητα και μοιχεία – δεν είχαν θέση στην αγάπη του προς αυτήν. Κατέστησε σαφές επίσης ότι «ποτέ δεν ενέδωσε σε έναν έρωτα» ο οποίος θα καταρράκωνε την «ορθή καθοδήγηση του λόγου».
Για να ξεπεράσει την ανθρώπινη υπόστασή του και να απαντήσει στην ανάγκη του να πλησιάσει το Θείο, ο άνθρωπος πρέπει να στηριχτεί στην ανθρώπινη διανόηση, στις επιστήμες και στις τέχνες. Ο Δάντης γνώριζε ότι η αληθινή αγάπη οδηγεί στην ηθική ανύψωση και δεν παραγκωνίζει τη λογική. Η αγάπη δεν μας καταστρέφει ούτε μας κάνει δυστυχισμένους, κατά συνέπεια έκρινε ότι οι ικανότητες της ψυχής πρέπει να ευθυγραμμίζονται με τη λογική. Με άλλα λόγια, η λογική θα πρέπει να υπερισχύει της επιθυμίας. Και όταν φτάσει εκεί που η ανθρώπινη διανόηση για τη συνέχιση της πορείας στον επίγειο Παράδεισο δεν αρκεί πλέον, την θέση του οδηγού παίρνει η Βεατρίκη.
«Έφθασες στον Παράδεισο [...] στο Φώς το πνευματικό, το οποίο είναι μόνο η Αγάπη. Η Αγάπη προς τον αιώνιο και αληθή με την οποία ουδεμία άλλη ευτυχία δύναται να συγκριθεί».
(Δάντης, Η Θεία Κωμωδία)